Ενωτική Αριστερή Παρέμβαση ΕΛΜΕ Ιωαννίνων: Η «ελληνική PISA»: Αφέλεια, υποκρισία ή ένα ακόμη χτύπημα στο δημόσιο σχολείο;

  Αν αθροίσει κανείς όλες τις εξετάσεις που δίνουν οι έφηβοι από τα 12 μέχρι τα 18, βγάζει ότι μέσα σε επτά χρόνια έχουν να αντιμετωπίσουν συνολικά 213 γραπτές δοκιμασίες, από τις οποίες οι τέσσερις είναι σε πανελλαδικό επίπεδο και οι δεκαοκτώ (προσεχώς 26) με θέματα από την Τράπεζα Θεμάτων. Διαγωνίσματα τετραμήνων, προαγωγικές, απολυτήριες, πανελλαδικές… Αν βάλει κοντά σε αυτές και τα ολιγόλεπτα τεστάκια, εύκολα καταλαβαίνει ότι η πορεία των εφήβων στο σχολείο είναι ένας διαρκής αγώνας μετ’ εμποδίων με αμφίβολη την έξοδο μιας και πολλοί θα πεταχτούν έξω από τον στίβο. Σε όλα αυτά το Υπουργείο προσθέτει από φέτος ακόμα τέσσερις εξετάσεις, αναφερόμενες ως «ελληνική PISA» που θα βοηθήσουν, υποτίθεται, τη χώρα να ανέβει επίπεδο στη «διεθνή PISA» (Ν.4823/2021). Οι εξετάσεις αυτές θα είναι δύο στην Στ΄ Δημοτικού και δύο στη Γ΄ Γυμνασίου, στη Γλώσσα και τα Μαθηματικά και θα διενεργούνται σε εθνικό επίπεδο. Κοινώς θα έχουμε πανελλαδικές στη Στ΄ Δημοτικού, στη Γ΄ Γυμνασίου και στη Γ΄ Λυκείου, ανεβάζοντας τον αριθμό των πανελλαδικών στις οκτώ και των γραπτών δοκιμασιών στις 217!

Ειδικά φέτος, αυτές οι πανελλαδικής εμβέλειας εξετάσεις της Στ΄ Δημοτικού και της Γ΄ Γυμνασίου θα εφαρμοστούν πιλοτικά σε δείγμα περίπου 600 σχολείων, αλλά από την επόμενη σχολική χρονιά 2022-2023 θα περάσουν σε καθολική εφαρμογή για να συμπεριλάβουν όλους τους μαθητές και τις μαθήτριες των αντίστοιχων τάξεων. Θα μπορούσε κανείς να περιοριστεί στη μορφή των συγκεκριμένων εξετάσεων και να σχολιάσει σημεία όπως:

·  ∙       Ότι οι εξετάσεις αυτές αφορούν αποκλειστικά τα διδακτικά αντικείμενα της Γλώσσας και των Μαθηματικών, γεγονός που σημαίνει ότι θα αφιερώνονται περισσότερες ώρες στα συγκεκριμένα γνωστικά αντικείμενα, ενώ θα παραγκωνίζονται τα υπόλοιπα, με αποτέλεσμα να πηγαίνει περίπατο οποιαδήποτε έννοια ολόπλευρης ανάπτυξης και ουσιαστικής καλλιέργειας των μαθητών/τριών.

·   ∙      Ότι η αξιολόγηση που επικεντρώνεται αποκλειστικά και μόνο στις ικανότητες της γλώσσας και των μαθηματικών αγνοεί τις αρχές της πολλαπλής νοημοσύνης και παραβλέπει εντελώς τα διαφορετικά είδη νοημοσύνης, με αποτέλεσμα να χαρακτηρίζονται και να κατηγοριοποιούνται από μικρή ηλικία τα παιδιά με μονομερή και άδικο τρόπο.

·   ∙      Ότι οι εξετάσεις θα έχουν τη μορφή ερωτημάτων πολλαπλής επιλογής και οι απαντήσεις, σημειωμένες σε ειδικά διαμορφωμένα έντυπα, θα αποστέλλονται στο ΙΕΠ για καταχώριση σε ειδικά διαμορφωμένη βάση δεδομένων. Αυτός ο τύπος εξέτασης μπορεί να βολεύει ως φτηνός μιας και τα γραπτά βαθμολογούνται από μηχάνημα γρήγορα και εύκολα, όλοι όμως οι εκπαιδευτικοί των σχετικών ειδικοτήτων, φιλόλογοι και μαθηματικοί, γνωρίζουν ότι δεν είναι δυνατόν να αξιολογήσεις το επίπεδο ενός ατόμου στη γλώσσα  ή τα μαθηματικά με τέτοιου τύπου ερωτήσεις.

·   ∙      Ότι οι εξετάσεις και στα δύο αντικείμενα θα διενεργούνται την ίδια ημέρα, η μία μετά την άλλη, με ένα 10λεπτο διάλειμμα ενδιάμεσα, ενώ προβλέπεται και η συμπλήρωση ανώνυμου ερωτηματολογίου για τη συλλογή κοινωνικο-δημογραφικών στοιχείων από τους μαθητές και τις μαθήτριες μετά το τέλος της εξέτασης. Αυτό σημαίνει ότι τα 12χρονα παιδιά της Στ΄ δημοτικού θα βρίσκονται σε συνθήκες εξετάσεων για δυόμιση συνεχόμενες ώρες, εμπειρία επίπονη και αγχωτική για την ηλικία αυτή, η οποία δεν θα τα ωφελήσει σε τίποτε.

·  ∙       Ότι δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη για τους μαθητές και τις μαθήτριες των τμημάτων ένταξης ή που έχουν παράλληλη στήριξη ή με βεβαίωση για μαθησιακές δυσκολίες, οι οποίοι καλούνται να δώσουν και αυτοί τις ίδιες ακριβώς εξετάσεις με όλον τον υπόλοιπο μαθητικό πληθυσμό.

·   ∙      Ότι οι εξετάσεις μπαίνουν ακριβώς στην τελευταία τάξη του Δημοτικού και του Γυμνασίου, σε εκείνο το σημείο, δηλαδή, που παλαιότερα υπήρχαν οι εισαγωγικές εξετάσεις για την επόμενη βαθμίδα. Στην παρούσα φάση, μπορεί να τους προσδίδεται διαγνωστικός χαρακτήρας, αλλά, αφ’ ης στιγμής εφαρμοστούν και εδραιωθούν, θα είναι πολύ μικρό το βήμα για να λειτουργήσουν ως εισαγωγικές εξετάσεις. Σημειωτέον ότι η θεσμοθέτηση εξετάσεων για τη μετάβαση από την πρωτοβάθμια στη δευτεροβάθμια και από το γυμνάσιο στο λύκειο απλά θα ενισχύσουν τη σχολική διαρροή. Ο στόχος, όμως, ενός συμπεριληπτικού ανοιχτού σχολείου είναι να δίνει χώρο και θέση σε όλα τα παιδιά και όχι να διώχνει όσα δεν ταιριάζουν στο καλούπι.

Όλα τα παραπάνω σχόλια ισχύουν, όμως, το ζήτημα της «ελληνικής PISA» είναι πιο περίπλοκο. Ακόμα κι αν θεσμοθετηθούν διαγωνίσματα σε περισσότερα μαθήματα ή αν αυτά διεξαχθούν σε περισσότερες από μία ημέρες για να μην είναι μεγάλος ο φόρτος ή αν συμπεριλάβουν και ανοιχτού τύπου ερωτήσεις πέρα από τις κλειστού τύπου, ακόμα και τότε η «ελληνική PISA» θα έχει αρνητικές συνέπειες για το εκπαιδευτικό μας σύστημα. Δεν πρόκειται απλά για μία σειρά εξετάσεων με αδύνατα σημεία που θα μπορούσε να γίνει πιο ουσιαστική και γόνιμη με τις απαραίτητες βελτιωτικές κινήσεις. Η «ελληνική PISA» πρέπει να καταργηθεί, ή μάλλον δεν πρέπει καν να εφαρμοστεί.

Κι αυτό γιατί, αν και υποτίθεται ότι είναι καθαρά διαγνωστικού χαρακτήρα, οι εξετάσεις αυτές αποτελούν μία ακόμη ψηφίδα στο πλέγμα των αντιδραστικών αλλαγών που προωθεί η κυβέρνηση αυτήν την περίοδο (αξιολόγηση σχολείων και εκπαιδευτικών, αυτονομία, ανεστραμμένη τάξη, πλατφόρμα e-parents κλπ.). Αλλαγών που αποσκοπούν στην περαιτέρω υποβάθμιση του ρόλου των εκπαιδευτικών, στον ασφυκτικό έλεγχο των σχολικών πρακτικών και υποκειμένων και εντέλει στην αποσάθρωση του δημόσιου σχολείου.

Βασικό επιχείρημα για τη θεσμοθέτηση των εξετάσεων αυτών είναι ότι θα βοηθήσουν στη «βελτίωση της εκπαιδευτικής πολιτικής στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση γενικότερα». (ΦΕΚ, τ.Β΄, 877/25.2.2022, άρθρο 4, §2) Συγκεκριμένα, στη σχετική απόφαση ορίζεται ότι τα αποτελέσματα των εξετάσεων θα αξιοποιούνται από την Α.ΔΙ.Π.Π.Δ.Ε. και το ΙΕΠ «για προτάσεις βελτιώσεων στα Προγράμματα Σπουδών, στο εκπαιδευτικό υλικό, στη διδακτική μεθοδολογία, για προσεγγίσεις συμπεριληπτικής και αντισταθμιστικής εκπαίδευσης, καθώς και για την ανάπτυξη εστιασμένων επιμορφωτικών δράσεων.» (ΦΕΚ, τ.Β΄, 877/25.2.2022, άρθρο 4, §2) Και μόνο που το λένε αυτό δείχνει ότι οι ιθύνοντες είτε δεν έχουν επαφή με την εκπαιδευτική πραγματικότητα είτε έχουν άλλους, άρρητους, στόχους. Κι αυτό γιατί στο σχολείο οι μαθητές και οι μαθήτριες δεν μαθαίνουν απλά και μόνο να λύνουν κάποια προβλήματα μαθηματικών ή να απαντούν σε μερικές ερωτήσεις κατανόησης κειμένου, γραμματικής ή συντακτικού. Πέρα και πάνω από την απόκτηση αυτών των δεξιοτήτων, στο σχολείο αυτονομούνται και ανεξαρτητοποιούνται, καλλιεργούν το πνεύμα της ομαδικότητας και της συνεργασίας, αναπτύσσουν την κριτική και αναλυτική σκέψη, αποκτούν νέες γνώσεις και δημιουργούν, ασκούνται στον προφορικό και γραπτό λόγο, βρίσκονται αντιμέτωποι με σύγχρονα κοινωνικά ζητήματα και διαχρονικά φιλοσοφικά ερωτήματα, ωριμάζουν συναισθηματικά, γίνονται υπεύθυνοι. Το να ισχυρίζεται κανείς ότι το εκπαιδευτικό μας σύστημα θα βελτιωθεί βάσει των πορισμάτων που θα προκύψουν από καμιά εκατοστή ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής είναι στην καλύτερη αφέλεια και στη χειρότερη υποκρισία.

Με την «ελληνική PISA», ήδη από το δημοτικό, εκπαιδευτικοί και μαθητές/τριες θα μπούνε σε έναν αγώνα δρόμου για να αντεπεξέλθουν στις φασόν πανελλήνιου τύπου εξετάσεις που θα οδηγήσουν στην κατηγοριοποίηση και ιεράρχηση όλων των σχολείων. Εξάλλου, δηλώνεται ξεκάθαρα ότι σκοπός των εξετάσεων αυτών «είναι η εξαγωγή πορισμάτων, σχετικά με την πορεία υλοποίησης των Προγραμμάτων Σπουδών και τον βαθμό επίτευξης των προσδοκώμενων μαθησιακών αποτελεσμάτων σε εθνικό επίπεδο, σε επίπεδο Περιφερειακών Διευθύνσεων Εκπαίδευσης, Διευθύνσεων Εκπαίδευσης και σχολικής μονάδας» (ΦΕΚ, τ.Β΄, 877/25.2.2022, άρθρο 1, §2). Μπορεί τα αποτελέσματα να μην είναι εξατομικευμένα αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα δημοσιοποιούνται ανά περιφέρεια, ανά διεύθυνση αλλά και σχολική μονάδα. Όπως και με την αξιολόγηση της σχολικής μονάδας, έτσι και η «ελληνική PISA» σκοπό έχει να κατατάξει ιεραρχικά τα σχολεία, χωρίζοντας την ήρα από το σιτάρι και επιβάλλοντας συνθήκες στυγνού ανταγωνισμού και κανιβαλισμού στην εκπαίδευση. Κάποια σχολεία θα χαρακτηριστούν «κολέγια» ενώ άλλα «χωματερές», οι εκπαιδευτικοί θα διαγκωνίζονται ποιοι θα εξασφαλίσουν τα υψηλά αποτελέσματα για να τραβήξουν τους μαθητές και τις μαθήτριες με τις «καλύτερες» επιδόσεις, οι γονείς θα συγκρίνουν βαθμολογίες και θα κάνουν τα αδύνατα δυνατά να βάλουν τα παιδιά τους στο «καλύτερο» σχολείο, ενώ τα παιδιά θα αναγκάζονται να αναγνωρίσουν και να αποδεχθούν τη θέση τους στο ιεραρχικό αυτό σύστημα. Λίγη σημασία θα έχει για τα παιδιά αν τα αποτελέσματα δεν θα βγαίνουν επώνυμα, όταν θα γνωρίζουν ότι το σχολείο τους «έχει πατώσει» ή «έχει διαπρέψει». Αυτομάτως, θα βρίσκονται με την ταμπέλα του παιδιού από το καλό σχολείο ή εκείνου από το κακό σχολείο και κάπως έτσι η λογική του οπαδισμού θα περάσει και στην εκπαίδευση.

Κι αν κάποιος θεωρεί ότι οι εξετάσεις αυτές απλά θα είναι μια τυπική υποχρέωση του σχολείου που θα καλυφθεί σε μία μέρα στο τέλος της χρονιάς και τίποτε παραπάνω, απατάται οικτρά. Κι αυτό γιατί, με δεδομένο ότι τα αποτελέσματά τους θα επηρεάσουν την κατάταξη του σχολείου και θα δημοσιοποιηθούν, οι εξετάσεις αυτές θα αποτελέσουν παράγοντα καθοριστικό για τη διδασκαλία. Έτσι, αυτές οι ‘φασόν’ εξετάσεις θα οδηγήσουν και σε ‘φασόν’ διδασκαλία, διδασκαλία περιορισμένη σε στεγνά και στενά καλούπια. Για να πετύχουν καλύτερα αποτελέσματα, οι εκπαιδευτικοί θα πιεστούν να εστιάσουν περισσότερο στα συγκεκριμένα μαθήματα, θα αφιερώσουν πολύτιμο χρόνο προετοιμάζοντας τους μαθητές και τις μαθήτριες στον συγκεκριμένο τύπο ερωτήσεων και στη συγκεκριμένη ύλη, προσχεδιασμένα μαθήματα και υλικό θα κυκλοφορήσουν άνωθεν και έξωθεν για ‘να βοηθήσουν’ στην καλύτερη επίδοση των μαθητών/τριών και του σχολείου, η διδασκαλία και η μάθηση θα δώσουν τη θέση τους στη στείρα προπόνηση για εξετάσεις. Σε αυτό το εντεινόμενα τεχνοκρατικό πλαίσιο, ακόμα και η σπερματική εκδοχή κοινωνικής συνοχής που καλλιεργείται τώρα, θα αντικατασταθεί από έναν ατελείωτο κοινωνικό κανιβαλισμό του τύπου «όλοι εναντίον όλων», προκειμένου να αποφύγουν να βρεθούν στον ‘πάτο’ και να βγουν στην ‘κορυφή’.

 

w Ζητούμε την κατάργηση της «ελληνικής PISA»: δεν είναι μια ‘αθώα’ τυπική διαδικασία, δεν θα λειτουργήσει προς όφελος των παιδιών ή των σχολείων μας.

w Καλούμε την ΕΛΜΕ Ιωαννίνων να καταγγείλει τον διαγωνισμό και να προκηρύξει στάση εργασίας τη μέρα των εξετάσεων.

w Καλούμε την ένωση γονέων και τα μαθητικά συμβούλια σε συντονισμό της δράσης μας ενάντια στην όλη διαδικασία.